ΕΡΡΙΚΟΣ ΜΠΕΛΙΕΣ (1950-2016)
 
«Εις την Οδόν των Φιλελλήνων εμποδίζει την κυκλοφορία την ημέρα το φέρετρο του ποιητή …» αρχίζει το ποίημα «Φοβούνται τα διόδια και τα σύνορα» (από τη συλλογή Πόλεως, 1985), ενώ ο ποιητής τον οποίο κατονομάζει είναι βέβαια ο Ανδρέας Εμπειρίκος.
 
Πρόκειται όμως για ποίημα του Ερρίκου Μπελιέ και ο Ερρίκος Μπελιές είναι ο ποιητής στον οποίο αναφέρομαι, εκ μέρους και του Διοικητικού Συμβουλίου της Εταιρείας Συγγραφέων, της οποίας υπήρξε ιδρυτικό μέλος, μέλος του Δ.Σ. και αντιπρόεδρος, ενώ επίσης διετέλεσε πρόεδρος της Εταιρείας Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων, πρόεδρος του Οργανισμού Διαχείρισης Θεατρικών Δικαιωμάτων «Θέσπις», μέλος του Δ.Σ. του Εθνικού Θεάτρου. μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού και μέλος του Εκπαιδευτικού Συμβουλίου του Υπουργείου Εξωτερικών, όπου εργάστηκε ως Εμπειρογνώμων επί μορφωτικών θεμάτων.
 
Ο Ερρίκος είναι ο φίλος που χάσαμε 4 ημέρες πριν συμπληρωθούν 400 χρόνια από τον θάνατο του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ.
 
Ο Μπελιές είναι ο ποιητής που ολοκλήρωσε, μετά τον Βασίλη Ρώτα, τον άθλο της μετάφρασης και των 37 θεατρικών έργων του κορυφαίου Άγγλου δραματουργού.
 
Ο άθλος αυτός, που ολοκληρώθηκε τον Αύγουστο του 2004, ξεκίνησε με ένα από τα τελευταία έργα του Σαίξπηρ, το Χειμωνιάτικο Παραμύθι, την πρώτη πράξη του οποίου μετέφρασε το 1991, έπειτα από ανάθεση. Η τέχνη άλλωστε δεν είναι παρά μια παραγγελία της ζωής και του θανάτου.
 
Είχε προηγηθεί ωστόσο μακρά προεργασία, με τον Ρωμαίο και Ιουλιέτα να αποτελούν ήδη θέμα πτυχιακής εργασίας όταν σπούδαζε αγγλική φιλολογία και αρχαιολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, πόλη όπου γεννήθηκε το 1950, ενώ βέβαια γραφή & ανάγνωση, ιδίως της ποίησης, συνιστούν προϋπόθεση της σπουδαίας τέχνης της μετάφρασης -- όπως εξάλλου και αντιστρόφως – με τον Ερρίκο Μπελιέ να έχει προσθέσει στο εργο-βιογραφικό του έξι ποιητικές συλλογές μεταξύ 1979 και 1995.
 
Τι σου μένει – θυμόμασταν γελώντας αργότερα ότι τον πείραζε ο Γιάννης Βαρβέρης – αφού πια έχεις μεταφράσει την πρώτη πράξη, παρά μόνον τέσσερις ακόμη πράξεις και τριανταέξι έργα.
 
Γελούσαμε πολύ κάθε φορά που ο Ερρίκος ερχόταν στη Νέα Υόρκη εκείνα τα χρόνια. Χιούμορ διαβρωτικό, αδιάπτωτη καλλιέργεια, ακραία σύνεση, η αδημονία της υπομονής και μια τρυφερή παραδοχή των αντιφάσεων των ανθρώπων και του κόσμου αποτελούσαν ασφαλώς χαρακτηριστικά του. Δεν έχει σημασία, έλεγε, αν το κείμενο βγει καλό ή κακό. Πάλι τον ίδιο χρόνο παίρνει. Δεν επιτρέπεται ο μεταφραστής να έχει ύφος προσωπικό. Πρέπει να έχει το ύφος του συγγραφέα.
 
Διεισδυτικά αιχμηρός, αλλά με διαρκή διακριτικότητα έως το τέλος, ώστε να μη θέλει να μάθουμε πόσο άρρωστος ήταν. Ακαταμάχητα χαλκέντερος εγγονός Γάλλου στρατιωτικού, που η αγάπη τον οδήγησε να παντρευτεί Ελληνίδα.
 
Ο Ερρίκος Μπελιές έχει συνδέσει το όνομά του με περισσότερες από 300 μεταφράσεις θεατρικών κειμένων – Έντουαρντ Άλμπι, Άρθουρ Μίλερ, Τεννεσσή Ουίλλιαμς και Χάρολντ Πίντερ, Αριστοφάνη και Ευριπίδη, Γκολντόνι και Μολιέρου, Ίψεν, Στρίντμπεργκ, Τσέχωφ, Λόρκα, Πιραντέλο και Ιονέσκο – ενώ μεταφράσεις 24 έργων πεζογραφίας περιλαμβάνουν Βιρτζίνια Γουλφ, Μαίρη Σέλλεϋ. Όσκαρ Ουάιλντ, Γκράχαμ Σουίφτ. Παραμύθια του Άντερσεν και τον Μάγο του Οζ.
 
Υπήρξε επίσης δάσκαλος στο ΕΚΕΜΕΛ και σε δραματικές σχολές, ιδιαίτερα αγαπητός, γιατί ποτέ στους μαθητές δεν χαριζόταν, καθώς τους αγαπούσε και μιλούσε για αυτούς.
 
«Εις την Οδόν των Φιλελλήνων εμποδίζει την κυκλοφορία ... το φέρετρο του ποιητή …»
 
Πώς να φανταστείς, χωρίς τον Ερρίκο, συνάντηση του Δ.Σ. της Εταιρείας Συγγραφέων, όταν μαζί σχεδιάσαμε την εκδήλωση για τον Σαίξπηρ και τον Θερβάντες απόψε, που τώρα είναι αφιερωμένη στη μνήμη του;
 
Ο Ερρίκος Μπελιές υπήρξε εξέχον μέλος μιας γενιάς που αποκλήθηκε γενιά του εβδομήντα και μετέφρασε έργα ζωής ως νέα γενιά των εβδομήκοντα, χωρίς ωστόσο να προλάβει σύσσωμη να φτάσει τα 70. Σκέφτομαι τον Γιάννη Βαρβέρη, τον Γιάννη Κοντό, τη Μαρία Κυρτζάκη, τον Ερρίκο τώρα.
 
Τα υπόλοιπα σιωπή (The rest is silence), λέει ο Άμλετ, καθώς πρωταγωνιστές των μύθων των ποιητών γίνονται πρόσωπα της καθημερινής ζωής, ενώ οι ποιητές καθίστανται πρόσωπα μυθικά.
 
Τέλος. Σήμερα. 21 Απριλίου 2016.

Διαβάζω ένα ποίημα του Ερρίκου Μπελιέ.
 
Ο ζωντανός δεδικαίωται

Μεγάλη σειρά κάθε μέρα
να καταβάλουν ετήσια δίδακτρα λύπης.
Πλήθος υπομονετικό.
Απόδειξη εισπράξεως θεωρημένη
πιστοποιητικό παραμονής
εκείνων εκεί αυτών εδώ.
Προχωρούν πληρώνουνε σιωπηλοί
ετήσια δίδακτρα λύπης
γι' αγαπημένυος από την αρχή
για προσφιλείς εκ των υστέρων.
Και μέσα στη θολούρα που έχει πάντα
εκείνο το γραφείο του νεκροταφείου
- σαν βυθός - κινείται η ατέλειωτη σειρά
πληρώνουν ετήσια δίδακτρα λύπης
φεύγουμε
βέβαιοι πως
ο θάνατος ισχύει μόνο για τους άλλους.